De Wet zorg en dwang regelt de rechten bij onvrijwillige zorg of onvrijwillige opname van mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie). Het Wzd stappenplan schrijft daarbij voor aan de zorgmedewerker in hoeverre onvrijwillige zorg noodzakelijk is, wie daarbij betrokken moet worden en welke evaluatietermijnen in acht genomen moeten worden.
De functionaliteit in Ons volgt het Wzd-stappenplan en toont de gebruiker in elke fase van het stappenplan welke gegevens bij onvrijwillige zorg van belang zijn. Hieronder schetsen we het globale verloop van dit proces in Ons: uit welke onderdelen bestaat het Wzd-proces, wat is in elke stap van belang en welke aandachtspunten gelden er?
Stap 1: Aanmaken van onvrijwillige zorg (Wzd)
Is er sprake van een bekend probleem bij de cliënt waarvoor onvrijwillige zorg ingezet moet kunnen worden? In dat geval maak je in Ons onvrijwillige zorg aan. Het probleem moet als ernstig nadeel beoordeeld en beschreven worden bij het invoeren van de onvrijwillige zorg.
Drie mogelijke situaties
Er kunnen drie mogelijke situaties zijn.
In elke situatie krijgt opgeslagen onvrijwillige zorg een bepaalde status. Aan die status is in een oogopslag te herkennen op welke basis de onvrijwillige zorg toegepast is. Zo kunnen allerlei vormen van onvrijwillige zorg vastgelegd worden, onafhankelijk van of dit met instemming of juist tegen de wil van de cliënt/vertegenwoordiger is. De status is zichtbaar als label in het overzicht van onvrijwillige zorg in Ons, in de tijdlijn en als titel bij een geopende vorm van onvrijwillige zorg.
Bij elke aangemaakte (vastgelegde) vorm van onvrijwillige zorg moet een evaluatiedatum vastgelegd worden. Daarmee krijgt de onvrijwillige zorg een geldigheidsduur: dit is ofwel een uiterste evaluatiedatum volgens het stappenplan, ofwel een handmatig bepaalde evaluatiedatum.
Situatie: Tijdelijk/nood (Wzd) en Onvoorzien/geen grondslag (Wvggz)
Deze vorm van onvrijwillige zorg mag voor maximaal 14 dagen ingezet worden, daarna moet deze of gestopt worden, of omgezet worden naar onvrijwillige zorg volgens plan. Een aantal aspecten van de onvrijwillige zorg moeten beschreven worden. De functionaliteit in Ons toont de velden die ingevuld moeten worden. Deze situatie kan van toepassing zijn als een cliënt nieuw binnenkomt (als voorlopige onvrijwillige zorg) en als er een incident is geweest dat tot een ernstig nadeel heeft geleid (als voorlopige onvrijwillige zorg).
Status: Onvrijwillige zorg die vanuit deze situatie aangemaakt wordt, krijgt in Ons de status Tijdelijke / noodsituatie (Wzd) of Onvoorzien/geen grondslag (Wvggz).
Situatie: Onvrijwillige zorg volgens plan
Deze vorm van onvrijwillige zorg volgt het stappenplan als deze onder onvrijwillige zorg valt. Hier moeten alle aspecten van de onvrijwillige zorg beschreven worden. De functionaliteit in Ons toont de velden die ingevuld moeten worden. Deze situatie is van toepassing bij onvrijwillige zorg die structureel toegepast kan worden en vooraf uitgebreid besproken is met betrokkenen.
Status: Onvrijwillige zorg die onder deze situatie valt, kan verschillende statussen krijgen in Ons:
Onvrijwillig: er is sprake van onvrijwillige zorg bij Wzd .
Vrijwillig volgens stappenplan: er is sprake van 'Wilsonbekwaamheid ter zake' bij Wzd en van een van de drie 'Zware categorieën' (sederende medicatie, insluiten, fixeren).
Instemming cliënt: er is sprake van dat de cliënt wilsbekwaam ter zake is, akkoord is met het opnemen en zich niet verzet.
Instemming vertegenwoordiger: er is sprake van dat de cliënt niet wilsbekwaam ter zake is, en de vertegenwoordiger is akkoord met het opnemen van de onvrijwillige zorg.
Gemengd plan: er is sprake van meerdere vormen van onvrijwillige zorg die opgenomen zijn bij één ernstig nadeel. Hierbij valt te denken aan onvrijwillige zorg met oplopende mate van vrijheidsbeperking. Die vormen van onvrijwillige zorg komen mogelijk uit verschillende categorieën en worden mogelijk op verschillende basis toegepast (deels vrijwillig, deels onvrijwillig).
Situatie: Onvoorziene zorg registreren
Dit gebruik je als je ongepland/onvoorzien onvrijwillige zorg hebt moeten toepassen om een ernstig nadeel te voorkomen zonder dat vooraf overleg mogelijk was. Het gaat dan bijvoorbeeld om een noodsituatie waarin de cliënt onverwacht agressief werd en je de cliënt hebt moeten vastpakken (fixeren) om hem of haar rustig te krijgen.
Status: Deze registraties krijgen geen status.
Stap 2 t/m 5: Evalueren en eventueel verlengen van onvrijwillige zorg
Aan de hand van de evaluatiedatum die bij onvrijwillige zorg ingevuld moet worden, vindt een evaluatie plaats in Ons. Elke evaluatie van onvrijwillige zorg leidt tot een nieuwe versie van de onvrijwillige zorg met een nieuwe geldigheidsduur. Oude versies blijven bewaard en zichtbaar via een tijdlijn, waar altijd de historie van de onvrijwillige zorg terug te zien is.
Signalering op te evalueren onvrijwillige zorg
Tijdige attendering op aankomende evaluaties gebeurt op twee manieren:
De te evalueren onvrijwillige zorg wordt als taak opgenomen in de Kwaliteitsmonitor.
Daarnaast verschijnt de evaluatiedatum op de (zorg)plan-pagina als de onvrijwillige zorg in de komende 14 dagen geëvalueerd moet worden.
Evalueren
Onvrijwillige zorg is te evalueren via de knop Evalueren , die onderaan elke vorm van onvrijwillige zorg op de (zorg)plan-pagina te vinden is. Het evalueren vindt in feite plaats door aanpassingen te maken aan onderdelen van de onvrijwillige zorg in het evaluatiescherm en de velden die bij een evaluatie vereist of beschikbaar zijn, in te vullen. Afhankelijk van de stap ( 2 t/m 5) waarin de onvrijwillige zorg zich bevindt, zijn bepaalde velden in de evaluatie optioneel of verplicht.
De aanpassingen resulteren in een nieuwe, conceptuele vorm van onvrijwillige zorg die zichtbaar blijft in het evaluatiescherm, waarin aanpassingen mogelijk blijven zolang als nodig is. Wordt de geëvalueerde onvrijwillige zorg geactiveerd? Dan wordt de conceptuele vorm van onvrijwillige zorg een actieve vorm van onvrijwillige zorg: deze vervangt dan de vorige versie van de onvrijwillige zorg op de (zorg)plan-pagina.
De oude versie blijft bewaard en zichtbaar via een tijdlijn.
De fasering van concept naar actief naar oud is vergelijkbaar met de faseringen in het maken van een zorgplan in Ons. Ook hier bestaat het onderscheid in concept -> actief -> gearchiveerd.
Welke gegevens zijn bij het invullen van een evaluatie relevant?
De gegevens van de onvrijwillige zorg zelf: elk onderdeel van de onvrijwillige zorg is aan te passen. Op deze manier resulteert de evaluatie direct in een nieuw concept onvrijwillige zorg.
Informatie van rollen en betrokken specialisten: Het evaluatiescherm bevat ruime invulvelden om de gegevens (naam, rol, evaluatie opmerkingen) van de verschillende rollen die betrokken zijn bij de evaluatie, te noteren.
Geldigheidsduur: Ook moet de geldigheid van de nieuwe versie van de onvrijwillige zorg ingevoerd worden. Deze velden Geldig vanaf en Volgende evaluatiedatum worden automatisch gevuld door Ons op het moment dat de evaluatieknop bij onvrijwillige zorg voor de eerste keer aangeklikt wordt. Bij het bepalen van de datums kijkt Ons automatisch in welke stap de onvrijwillige zorg zich op dat moment bevindt. Wel zijn de datums handmatig aan te passen als dat nodig is.
